سلامت کودکان: شاید این موضوع چندان برایتان جالب نباشد اما دندانهای شما همیشه ممکن است که دچار مشکلی شوند. اغلب به دندانها بعنوان چیزهای زنده نمینگریم اما واقعیت آن است که آنها نیز دارای اعصاب و بافت هستند.
دهان ما محل مناسبی برای گسترش باکتریها، چه از نوع خوب و چه از نوع بد است. دهان همواره و به صورت کامل، در هر لحظه و هر وضعیت فعال است. پس واضح است که دندانها نیز میتوانند دچار مشکلات و بیماریهایی شوند. در این مقاله در آغاز مطالبی را دربارهی اهمیت مراقبت از دندانها و دهان خواهید خواند و سپس مطالبی را دربارهی بیماریهای دهان و دندان از نظر خواهید گذراند. در ادامه دربارهی جلوگیری از مشکلات و مراقبت از دندانها و دهان خواهید خواند.
اهمیت مراقبت از دندانها و دهان
بیماریهای دهان و دندان
شیوههای حفظ بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از بیماریها
اهمیت مراقبت از دندانها و دهان
دهان و دندان اغلب تحت فشار و کشش بسیاری قرار دارد. ما همواره با استفاده از آنها به غذاها گاز میزنیم، میجویم، صحبت میکنیم و تقریباً در هر عمل روزانه، وظیفهای را به آنها واگذار میکنیم. برای آن که قوی و سالم بمانیم البته آنها نیاز به عشق و مراقبت دارند. به بیان شفافتر هدف از مراقبت در تعریف پایهای، به صورت منظم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن (ترجیحاً دوبار در روز حداقل)، مراجعهی مرتب به کلینیک دندانپزشکی و به صورت منطقی غذا خوردن است. پرهیز کردن از خوردن بیش از حد شیرینیها و دیگر خوراکهای زیانآور امری حیاتی برای جلوگیری از بیماریهای دهان و دندان است.
با این حال گاهی نیز مشکلاتی پیش میآید. حتی اگر شما به بهترین شکل از آنها مراقبت میکنید باز هم احتمال ابتلا به بیماریهای دهان و دندان به صفر نمیرسد. بنابراین جدای از داشتن علم کافی دربارهی چگونگی مراقبت از آنها و رعایت تمام مسائل، داشتن اطلاعات کافی و پایهای دربارهی بیماریها و مشکلات شایع آنها امری غیر قابل چشمپوشی است. با داشتن این اطلاعات شما قادر خواهید بود که در صورت بروز هر مشکلی، اقدامی به مراتب صحیحتر جهت رفع آن انجام دهید. اگر چه دندانپزشک شما میتواند به صورت اورژانسی بسیاری از این مشکلات را حل کند اما مسئولیت در این باره در آخر مربوط به شماست. توانایی تشخیص نشانههای خطر بیماریهای دهان و دندان به شما کمک میکند که در زمان بروز مشکل به موقع و صحیح نسبت به آن عکسالعمل نشان دهید.
بهداشت دهان خوب برای شما بیش از کمک به محافظت از دندانها میتواند مفید باشد. افرادی که از این بهداشت صحیح برخوردار نیستند میتوانند دچار مشکلات متعددی همچون عدم داشتن عزت نفس، مشکلات کاری، سختیهای متعدد در محیطهای آموزشی، ناراحتیهای دهانی، مشکلات در زمان صحبت، تعذیهی نامناسب، اختلال در بلع و… شوند. همچنین عدم توجه به بهداشت دهان میتواند در صورت بروز مشکلات جدیتر همچون سرطان دهان مانع از تشخیص به موقع و متعاقباً درمان شود.
البته برای حفظ بهداشت دهان راهکارهای معمولی که در سطرهای فوق نیز اشاره شد بدون شک غیر قابل چشمپوشی هستند اما داشتن اطلاعات کاملتر در این مورد همچنان امری ضروری است. از این جهت در ادامهی چند حوزهی بهداشت دهان بیان میشود که میتواند به کسب اطلاعاتی بیشتر در اینباره کمک کند.
بیماریهای دهان و دندان کودکان
پوسیدگی دندانها در دوران اولیهی زندگی کودکان (ECC) موضوعی متمایز در حوزهی بیماریهای دهان و دندان میباشد. زمانی که در آغاز این مشکل پدیدار میشود، شاید لکههایی را نزدیک خط لثهها مشاهده کنید. این لکهها شاید با پیشرفت فرسایش به رنگ قهوهای درآیند. درمان به موقع برای کاهش فرسایش و پوسیدگی در این برههی زمانی از اهمیت بالایی برخوردار است.
قندهای به جا مانده روی دندانها میتوانند باعث این موضوع شوند. این قندها میتوانند از شیر، آبمیوهها و یا غذاها باشند. چند نکته جهت برای جلوگیری از این مشکل در زیر بیان شده است:
– خوردن از طریق شیشهی شیر را به وعدههای غذایی محدود کنید.
– نگذارید کودک همراه با شیشهی شیر بخوابد. شیر و یا آبمیوه در طول خواب میتواند با احاطه کردن دندانها باعث افزایش باکتریها شوند.
– قبل از رشد دندان کودک، لثههای او را روزانه دوبار با پارچهای تمیز و یا گاز نرم و ظریف تمیز کنید.
– پس از رویش دندانهای کودک، با استفاده از مسواک مخصوص کودکان و آب دندانهای او را تمیز کنید. از خمیر دندان تا زمانی که کودک به اندازهی کافی رشد نکرده است که آن را قورت ندهد، استفاده نکنید.
– پس از یک سالگی دیگر از شیشهی شیر استفاده نکنید.
بیماریهای دهان و دندان زنان
زنان در برخی از برهههای زمانی زندگی خویش با موضوعات خاصی در بهداشت دهان و دندان خویش مواجه میشوند. در سن بلوغ، شروع قاعدگی میتواند همراه با درد دهان و یا تورم لثهها همراه باشد. مخصوصاً زمان مواجه شدن با بلوغ زودرس، آنها باید توجه خاصی به مراقبت از بهداشت دهان و دندان خویش بکنند. در زمان بارداری، تغیرات هورمونی و دیگر موارد میتواند تعادل عادی بدن زنان را از بین ببرد. این موضوع میتواند روی لثهها اثر گذارد و مشکلات متعددی را همچون عدم تعادل در مقدار بزاق، یافت شدن گرانولوم(توموری از جنس جوانههای گوشتی) و… را ایجاد کند. همچنین استفراغهای پی در پی نیز میتواند سلامت دندانها را به خطر اندازد. بهترین راه برای جلوگیری از بیماریهای دهان و دندان در این برهی زمانی، توجه کافی به بهداشت آنها و همچنین مشورت با دندانپزشک است.
زنان در دوران یائسگی و پس از آن نیز با موارد خاصی در حوزهی بهداشت دهان و دندان مواجه میشوند. زمانی که زنان به سن یائسگی میرسند کمبود استروژن میتواند آنان را دچار خطر ابتلا به پیوره کند. همچنین بسیاری نیز دچار سندرم سوزش دهان (burning mouth syndrome) میشوند. این مشکل را میتوان با سوزشهای ناخوشایند همراه با احساس تغییر طعمها توصیف کرد.
بیماریهای دهان و دندان افراد سالمند
با افزایش سن افراد ممکن است که قدرت جویدن خویش را تا حدودی در حال کاهش بیابند. مخصوصاً اگر دندانها را از دست داده باشند و یا از پروتزهای نامناسب استفاده کنند. همچنین ممکن است از داروهایی استفاده کنند که باعث خشکی دهان میشود. تمامی این مشکلات میتواند باعث سخت شدن بلعیدن شود که متعاقباً باعث تعذیه ناقص میشود. به علاوه، خشکی دهان به باکتریها اجازه رشد و ایجاد بوی بد، مشکلات لثه و عفونت را میدهد. این بیماری دهان همانگونه که در سطرهای پایین خواهید خواند، میتواند باعث کاهش بهداشت دهان و دندان شود و فرد را دچار مشکلات متعددی کند.
بر اساس آمار مراکز جلوگیری و کنترل بیماریها (CDC)، بیست و سه درصد از افراد بزرگسال بین ۶۵ تا ۷۴ سال دچار پیوره هستند.
بیماریهای دهان و دندان
همانگونه که در بالا نیز اشاره شد، برای جلوگیری از بیماریهای دهان و دندان و همچنین تشخیص به موقع برخی از مشکلات و متعاقباً شروع درمان، آشنایی پایهای با برخی از بیماریهای دهان و دندان شایع، امری بسیار پر اهمیت است. در زیر به چندین مورد از آنها اشاره شده است و دربارهی هرکدام از آنها توضیحاتی را خواهید خواند:
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان زمانی اتفاق میافتد که باکتریها روی سطح دندانها شانس ماندن و گسترش یافتن پیدا میکنند. آنها اسیدی تولید میکنند که به آرامی مینای دندان را میخورد و باعث ایجاد حفره میشود. باکتریها مخصوصاً پس از خوردن قندها و نشاستهها شایع هستند. بنابراین رژیم غذایی مناسب در جلوگیری از پوسیدگی دندان بسیار با اهمیت است.
احتمال پوسیدگی دندان کاملاً وابسته به سبک زندگی افراد است. هرچقدر سطح بهداشت دندان شما بهتر باشد، شانس کمتری برای ابتلا به پوسیدگی دندان خواهید داشت. به هر حال، افراد مسن و کودکان به دلیل داشتن مینای دندان آسیبپذیرتر کمی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. اگر کودکان دچار پوسیدگی دندان شوند به زودی با رشد دندانهای دائمی از این موضوع خلاصی مییابند. اما این موضوع به این معنی نیست که توجه به دندانها برای آنها امری بیاهمیت است.
بهترین رویکرد برای برخورد با این مشکل پیشگیری است. زمانی که پوسیدگی اتفاق میافتد، راهی برای معکوس کردن این روند وجود ندارد. تنها راه پرکردن و اصلاح آن دندانها است. بنابراین مراقبت از آنها پیش از پوسیدگی دندان امری حائز اهمیت است. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به صورت مرتب، توجه به مراجعه منظم به دندان پزشک و دوری از خوردن بیش از حد شیرینیها در تمامی زمانها باید مورد توجه قرار گیرد.
اگر شما دچار پوسیدگی دندان شدهاید باید به دندان پزشک مراجعه کنید. اگر آن را به حال خود بگذارید تا بپوسد میتواند باعث عفونت و آبسه دندان شود. این دو مشکل میتواند درد بسیار زیادی را تحمیل کند و موجب ناخشنودی شما شود. به این دلیل است که حفط بهداشت دندان اصلاح به موقع از اهمیت بسیاری برخوردار است.
پیوره
پیوره یا پریودونتیت عفونت باکتریایی است که از دندانها نشأت میگیرید. باکتریها، بافتها و اجزایی را که دندان را در جای خود نگه داشتهاند را میخورد. در کل پنج مرحله در این بیماری وجود دارد که بدین معنی است که زمان و فرصتهای بسیاری در اختیار بیمار است که از این روند جلوگیری کرده و آن را به عقب براند.
در طول مراحل اولیهی ورم لثه و پیوره خفیف، این روند با بهداشت دندان مناسب و درمان فوری برای هر عفونت میتواند به عقب بازگردد. زمانی که بیماری وارد مراحل سوم و چهارم میشود، درمان نیز سختتر میشود. بنابراین به خودتان بهترین شانس را برای درمان سادهتر دهید.
با پوسیدگی دندان البته هرکسی میتواند دچار مشکلات لثه شود. در حال حاضر، احتمال میرود که بیش از نیمی از افراد بزرگسال ایالات متحده دچار نوعی از مشکلات و عفونتهای لثه باشند. افرادی که دارای بهداشت دهان و دندان کم هستند دارای بیشترین شانس خطر ابتلا به این بیماریها و مشکلات هستند. همچنین افرادی که دچار مشکلات جدی سلامتی هستند، همچون بیماران مبتلا به دیابت نیز شانس بیشتری برای درگیر شدن با این بیماری دارند.
اگر لثههای شما به صورت غیرعادی دچار خونریزی میشود باید به دندانپزشک مراجعه کنید. این یکی از علائم بیماریهای لثه است. احتمالاً شما برای درمان نیاز به آنتیبیوتیکها خواهید داشت.
عفونت دندان
این مشکل زمانی اتفاق میافتد که ریشهی دندان دچار عفونت و پر از باکتری میشود. این بیماری به عصبهای دندان آسیب میرساند و باعث تحلیل بافتهای کنار دندان میشود. ترک عمیق، شکستگی و حفره میتواند باعث این عفونت شود.
اکثر عفونتهای شدید دندان باعث آبسههای پر درد برای بیمار میشوند. این بیماری دندان با عفونت صورت نیز همراه است. به هر حال، آبسه زمانی اتفاق میافتد که عفونت دندان وارد مراحل جدیتر میشود. تنها راه حل برای این بیماری دندان، درمان ریشه یا همان عصبکشی است. این درمان تا حدودی پیچیده و طولانی است. درمان ریشهی دندان به بسیار پر درد بودن مشهور است اما واقعیت کمی متفاوت است. با استفاده از بیحسکننده بیمار درد بسیار کمی را تا درمان کامل دندان تجربه میکند.
برای انجام عصبکشی دندانپزشک با ایجاد حفرهای درون دندان از بالاِ اقدام به وارد کردن وسیلهای مخصوص درون آن میکند و آن را آنقدر تمیز میکند تا اینکه حفرهای در ریشهی دندان ایجاد کند. سپس با استفاده از این حفره، وسیلهی مکشمانندی را درون آن میکند و بافتهای عفونت کرده و عصبهای آسیب دیده را خارج میسازد. در پایان نیز فضای خالی دندان با مادهی مخصوص پر میشود.
فرسایش مینای دندان
این بیماری دندان بسیار متداول است و آن را میتوان با تغییر رنگ سطح دندان توصیف کرد. این مشکل زمانی اتفاق میافتد که دندان در معرض مواد فاسدکنندهای همچون نوشابههای گازدار و شیرینی قرار میگیرد. اسید در این مواد مینای دندان را از بین برده و دندان را دچار لکهها و تغییر رنگ میکند. در برخی از موارد، مسواک زدن بیش از حد نیز میتواند باعث این مشکل شود.
یکی از مواردی که میتواند به این روند فرسایش سرعت بسیار بیشتری بخشد، خوردن نوشابههای گازدار و پر از قند به صورت روزانه است.
همچون پوسیدگی دندان، شما نمیتوانید موادی را که از بین رفتهاند را بازگردانید، این به معنی آن است که پیشگیری بهترین راه در مقابل این بیماری دندان است. تا آنجا که ممکن است به جای این نوشیدنیها از آب استفاده کنید. اگر از نوشیدن آبمیوهها لذت میبرید، از این موضوع اطمینان حاصل کنید که پس از مصرف حتماً دندانهایتان را با استفاده از نخ دندان و مسواک تمیز و نوشیدن آنها را به زمانهای وعدههای غذایی محدود میکنید.
خشکی دهان
این بیماری دهان همانگونه که میتوان تصور کرد، به دلیل عدم وجود بزاق در دهان ایجاد میشود. دلیل این مشکل میتواند موضوعات متفاوتی باشد. اما معمولاً این بیماری دهان به عنوان یکی از عوارض جانبی برخی از داروها شناخته میشود. اگر شما دارویی را مصرف میکنید، برای اطمینان حاصل کردن از دلیل خشکی دهانتان میتوانید از پزشک خود در اینباره بپرسید. این بیماری دهان در افراد مسن نیز بسیار شایع است.
موضوع پر خطر دربارهی این بیماری دهان آن است که لثه و دندانها رطوبت و پاکیزگی کافی و اساسی را که نیاز دارند دریافت نمیکنند. همچنین بزاق دهان کارکرد خفیف ضدباکتریایی نیز دارد و به پاک کردن آنها از روی دندان کمک میکند. بنابراین بدون بزاق دهان، آنها میتوانند روی دندان باقی بمانند و به مینای دندان آسیب رسانند.
شیوههای حفظ بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از بیماریهای دهان و دندان
همانگونه که در سطور بالا خواندید، دندانها میتوانند دچار مشکلات متعددی شوند اما با توجه به بهداشت آن و مراقبت از دندانها میتوانید از اکثر این مشکلات جلوگیری کنید. شیوههای اساسی برای مراقبت از دندان به موارد زیر خلاصه میشوند:
مسواک زدن
در طول شبانهروز حداقل دوبار انجام اینکار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اگر میتوانید پس از هر وعدهی غذایی مسواک بزنید. بهترین زمان انجام این کار ۳۰ دقیقه پس از صرف غذا است. این زمان به مینای دندان شما که در طول خوردن غذا به دلیل اسید، نرم شده است فرصت میدهد که دوباره سخت شود و در نتیجه در طول انجام این عمل آسیب نبیند. باید توجه کنید که این کار نقش تعیینکنندهای در جلوگیری از بیماری دندان دارد.
نخ دندان کشیدن
انجام این کار روزانه حداقل یک بار توصیه میشود. نخ دندان کشیدن مواد لای دندانهای شما را که مسواک قادر به دسترسی به آنها نیست، خارج میکند. نخ دندان کشیدن کمک بسیاری برای حفظ بهداشت دندان میکند. در هنگام استفاده از نخ دندان توجه به بهداشت آن مهم است و باید دقت کرد که یک قسمت از نخ دندان به صورت بیش از حد برای کل دندانها استفاده نشود.
شستشوی دهان
شستشوی دهان را بیشتر برای تازه کردن دهان خود انجام دهید. شستشوی دهان در روز حداقل یکبار، باعث کشته شدن باکتریهای بسیاری میشود که میتوانند دندانهای شما را دچار پوسیدگی کنند. شستشوی دهان به وسیلهی دهانشوی فلوراید میتواند از پوسیدگی دندان و عفونتها به شدت جلوگیری کند. برای انجام این کار هم قبل و هم بعد از مسواک زدن میتوانید وقت خود را اختصاص دهید و از این طریق به افزایش سطح بهداشت دندان خود کمک کنید.
غذا خوردن به شیوهی صحیح
برای داشتن سلامت دهان و دندان باید خوردن غذاهایی را که دارای قند و نشاستهها هستند، کاهش دهید. آنها بیشترین اسید را درون دهان تولید میکنند و زمان بیشتری نیز درون آن باقی میمانند که میتواند باعث آسیب بیشتری نیز شود. مخصوصاً شیرینیهای سخت مکیدنی به دلیل زمان بیشتر ماندن درون دهان بسیار مضر هستند.
مراجعه منظم به دندانپزشک
حداقل هر شش ماه یکبار به دندانپزشک خود مراجعه کنید. این به حفظ سلامت دهان و دندان شما کمک میکند. کنترل منظم و تمیزکردن تخصصی(جدای استفاده از مسواک و نخ دندان) برای حفظ بهداشت دهان بسیار اساسی است. همچنین در صورت تجربه کردن درد و یا دیدن خون درون دهان خود باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
همانگونه که در این مقاله خواندید، حفظ بهداشت دهان و دندان از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که میتواند از بسیاری از فرایندهای غیر قابل بازگشت جلوگیری کند. همچنین با داشتن رویکردی صحیح نسبت به این موضوع میتوانید از تجربهی دردهای غیر قابل تحمل دندان جلوگیری کنید. شناخت بیماریهای دهان و دندان شایع به شما کمک میکند که شیوهای صحیحتر و آگاهانهتر نسبت به سلامت و بهداشت دندان خود داشته باشید و همچنین در مواقع لزوم، بتوانید بهترین و به موقعترین اقدام را انجام دهید. استفاده از مسواک و نخ دندان به شکل صحیح و به مقدار کافی میتواند شما را از درد دندان رهایی بخشد.
منابع:
https://www.carefreedental.com/resources/24-your-teeth/134-7-common-dental-problems-and-the-best-ways-to-treat-them
https://www.webmd.com/oral-health/teeth-and-gum-care#1
https://www.colgate.com/en-us/oral-health/basics/brushing-and-flossing/how-to-take-care-of-your-teeth-with-proper-brushing-1112
https://www.healthline.com/health/dental-oral-health-prevention#good-oral-health